نهج البلاغه:
از مفصل ترین نامه های امام علی علیه السلام و از مشهورترین آن هاست و به حق باید آن را منشور تربیتی نامید چرا که جامع ترین و کامل ترین الگوها را ترسیم کرده و مربیان جهان را از آدم تا خاتم و از خاتم تا انقراض بنی آدم به کار آید.
تعلیم و تربیت انسان:
تنها مخلوقی که در روی کره خاکی نیازمند برنامه های صحیح و دقیق تعلیم و تربیت می باشد انسان است. این مخلوق در هیچ سن و سالی بی نیاز تعلیم و تربیت نیست ولی بهترین زمان برای تعلیم و تربیت او دوران کودکی و جوانی است.
اسباب حیات و نورانیت دل:
امام علی علیه السلام 10 دستور انسان ساز در نامه ی رستگاری برای حیات و نورانیت انسان که پر از رمز و راز می باشد را بیان می کند که اگر انسان های نخستین و آخرین این 10 دستور را سرلوحه ی برنامه های زندگی خود قرار می دادند و با اخلاص و دل بستگی به کار می بستند همگی در مدرسه تکامل کارنامه ی موفقیت و گواهی نامه ی سلامت و سعادت در دست داشتند.
انسان های گذشته هر چه کردند و هر چه شدند تمام شده است و از آیندگان درباره ی کردار و رفتار آن ها سوال نمی شود و مسئول اعمال آن ها نیستند. بلکه باید به فکر خود باشند.
دل را با موعظه زنده کن ...... اولین توصیه امام علی علیه السلام در خصوص حیات انسانی.
موعظه سخنی شیرین و دل نشین است که اگر بر گوش و دل مستمع فرود آید وسیله ی بیداری می شود. اگر انسان بتواند خودش واعظ دل خویش باشد و با روح حیات بخش موعظه زنده اش کند چه بهتر، در غیر این صورت باید به محضر یک واعظ متعظ برود و از موعظه او بهره گیرد و اسباب حیات دل را فراهم کند.
بخش عظیمی از نهج البلاغه حقیقتا موعظه است . اما در خصوص موعظه نکته ای وجود دارد که در خور تامل و توجه است. موعظه ای دل را زنده می کند که از نفس و دهانی برآمده باشد که خود متحقق به آن حقیقت باشد.
خداوند به حضرت عیسی وحی فرمود که : اول خود را موعظه کن پس اگر سود بردی آنگاه مردمان را موعظه کن.
موعظه نمای:
در طول تاریخ فرهنگ ما موعظ عمل نشده بسیار وجود داشته است که از قضا موعظه فرد غیر متعظ نه فقط دل را زنده نمی کند بلکه موجبات مرگ آن نیز فراهم می نماید. بسیاری از امور اخلاقی بد پشتوانه ی روح آن کسی متکی هستند که خود در آن مسیر اخلاثی گام بر می داردو نباید پای موعظه هر کسی نشست. نباید هر موعظه یی را از هر زبانی شنید ولو آن موعظه حق باشد.
سعدی می گوید:
گفت عالم به گوش جان بشنو
ور نماند به گفتنش کردار
باطل است آنچه مدعی گوید
خفته را خفته کی کند بیدار
ولی واقع آن است که سخن آن مدعی باطل نیست. واقعا خفته، خفته را بیدار نمی کند. البته انسان باید پند راحتی اگر بر دیوار نوشته شده باشد در گوش گیرد. اما میان این باید و تاثیر آبادان کننده ی آن پند فرسنگ ها فاصله است.
علم هیچ گاه جای موعظه را نمی گیرد. امیر المومنین علی علیه السلام : دلت را با موعظه زنده کن
معنای حقیقی این سخن آن است که دلت را با موعظه واعظ متعظ و متحقق به این مواعظ زنده کن . چرا که در غیر این صورت دل به هیچ رو زنده نمی شود. روایت مشهوری از پیامبر (ص) نقل شده است که: " از باد بهار تن می پوشاند تن خود را از باد خزان بپوشانید".
روایان گمان کرده اند که منظور همین بهار و خزان عادی است که از فصول سال می باشد و در کلام پیامبر بهار یعنی صاحبدلان اینان بهارند و به ادمی طراوت می بخشند و دل او را زنده می کنند این انفاس است که روح انسان را سبزپوش می کنند.
بنابراین دلت را با موعظه زنده کن یعنی برو نزد صاحبدلان بنشین یک موعظه آنها هم سنگ و بلکه برتر از هزاران موعظه مرده دلان است.
مولودی:
دلا نزد کسی بنشین که او از دل خبر دارد
به زیر آن درختی رو که او گلهای تر دارد
در این بازار عطاران مرو هر سو چو بیکاران
به دکان کسی بنشین که در دکان شکر دارد
دل همانند درختی است که برای زنده ماندن باید ابیاری شود و این آبیاری را باید از کسانی طلبید که در این کار شایستگی کافی دارند.
اگر می بینیم سخنان امیر المومنین علی علیه السلام هنوز پس از چهارده قرن ابن چنین آتش به دلها می زند از آن حیث است که فرمود:
مردم به خدا قسم من شما را به هیچ طاعتی نمی انگیزم مگر آنکه خود در عمل به آن پیشی می گیرم. " خطبه 175"
اگر می بینیم سخنان بزرگانی همچون غزالی و مولوی، حافظ و سعدی و بزرگان دیگر پس از این همه سال همچنان گیرا می باشد برای این است که این سخنان در جان خود ایشان در بر گرفته بود تا بعدا دیگران هم تحت تاثیر قرار دهد.
سخن کز دل برون آید نشین لاجرم بر دل
این سخنان از یک پشتوانه ی روحی غنی برخوردارند آن روح ها به واقع هنوز زند ه اند و در این کلمات می دمند و به آنها گرمی می بخشند تا آنها نیز به مخاطبان شایسته خود گرما بدهند نظام عالم این گونه است. بی جهت و به گزاف نیست که پاره ای از سخنان این چنین موثر واقع می شوند .
در یکی از خطبه های امام علی بعد از یادآوری مرگ و لوازم آن چنین آمده است: مرگ را همین بس که واعظ است.
حجت السلام شیخ علی رضایی، امام جماعت ستاد و عضو کمیته فرهنگی مجتمع گاز پارس جنوبی
مجتمع گاز پارس جنوبی